TRIỆU CHỨNG VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA BỆNH ĐAU LƯNG DƯỚI

Nhiều người bệnh thường lầm tưởng các cơn đau lưng dưới chỉ là do làm việc quá sức, chỉ cần nghỉ ngơi là sẽ thuyên giảm. Tuy nhiên, không ít trường hợp cơn đau kéo dài liên tục, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng cuộc sống. Nguyên nhân gây đau có thể đến từ nhiều bệnh lý nguy hiểm và nếu không được điều trị sớm người bệnh có thể đối mặt với các biến chứng khó lường và suy giảm nghiêm trọng khả năng vận động.

Đau lưng dưới là gì?

Đau lưng dưới có thể liên quan đến đau do hệ thống gân cơ, dây chằng, đốt sống, đĩa đệm hay thần kinh và ngoài ra còn có thể do những nguyên nhân ngoài cột sống với biểu hiện đau tại vùng lưng dưới. Tùy vào mức độ nặng của bệnh, đặc điểm và tần suất xuất hiện các cơn đau cũng sẽ có sự khác biệt. Do đó, đau mỏi lưng dưới có thể từ âm ỉ đến dữ dội. Thực tế, khi bệnh chuyển nặng, gây ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống, nhiều người bệnh mới chủ động tìm đến những cơ sở y tế để thăm khám và chữa trị. 

Vùng cột sống thắt lưng (hoặc vùng lưng dưới) bao gồm 5 đốt sống từ L1 – L5, ngoài ra còn có hệ thống cơ, gân, dây chằng bao xung quanh. Chúng có nhiệm vụ nâng đỡ và tạo đường cong cho cơ thể. Ngoài ra, vị trí này còn là mắt xích quan trọng trong hệ thống truyền tín hiệu của não tới chân, giúp con người dễ dàng thực hiện các động tác di chuyển như bước tiến, bước lùi, bước sang trái, bước sang phải…

Phân loại đau vùng lưng dưới

Tùy thuộc vào thời gian đau, đau lưng dưới được chia làm 3 loại:

• Đau lưng cấp tính khi cơn đau kéo dài dưới 6 tuần.
• Đau lưng bán cấp khi đau lưng kéo dài từ 6 – 12 tuần.
• Khi bị đau lưng dưới xảy ra liên tục trên 12 tuần, bệnh đã bước vào giai đoạn mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng khả năng vận động của người bệnh.

Triệu chứng đau lưng dưới

Triệu chứng đau lưng dưới thay đổi tùy thuộc vào yếu tố khởi phát, nguyên nhân đau lưng và mức độ nặng của đau lưng. Cơn có thể xuất hiện đột ngột hoặc âm ỉ tại vùng lưng dưới. Cơn đau có thể xảy ra sau khi người bệnh bị chấn thương, té ngã, khi ngồi lâu hoặc đứng lâu, khi bưng vác đồ nặng hoặc có thể xảy ra khi nghỉ ngơi. Cơn đau có thể lan xuống vùng mông, đùi, trong một số trường hợp lan xuống cẳng chân hoặc bàn chân và gây ra cảm giác tê bì, ngứa ran hoặc châm chích. 

Đau lưng dưới có thể xuất hiện đột ngột hoặc âm ỉ tại vùng lưng dưới

Ngoài ra, đau vùng lưng dưới cũng có thể lan ra 2 bên cơ cạnh cột sống hoặc lan ra phía trước bụng, làm chẩn đoán lầm tình trạng đau vùng lưng dưới. Cơn đau thường có xu hướng tăng lên khi vận động nhiều, khi cúi, khi đứng hoặc ngồi lâu, đau ban ngày nhiều hơn ban đêm. Tuy nhiên, nếu tình trạng đau tăng khi nghỉ ngơi, giảm khi vận động khớp và có xu hướng đau nhiều về ban đêm làm cho người bệnh phải thức giấc cần phải nghĩ đến nhóm bệnh lý viêm khớp cột sống.

Một số biến chứng nguy hiểm của đau lưng dưới cần đến ngay cơ sở y tế khám và chữa bệnh bao gồm: đau lưng kèm yếu liệt 2 chân làm người bệnh đi lại khó khăn, đi tiêu tiểu không kiểm soát, đau lưng kèm sốt cao lạnh run, đau lưng xảy ra sau té ngã hoăc chấn thương.

Nguyên nhân đau lưng dưới

Có nhiều nguyên nhân đau vùng lưng dưới. Trong đó có thể chia thành 4 nhóm nguyên nhân chính: nguyên nhân cơ học, nguyên nhân viêm nhiễm, ung thư, đau do nguyên nhân ngoài cột sống. 

Đau lưng dưới do nguyên nhân cơ học

1. Thoái hóa cột sống thắt lưng

Thoái hoá cột sống là một bệnh lý xương khớp mạn tính, xảy ra do tình trạng thoái hóa đĩa đệm và các đốt sống. Tính trạng này thường xảy ra ở những người cao tuổi, tuy nhiên đang có xu hướng trẻ hóa. Không phải tất cả các đĩa đệm và đốt sống sẽ thoái hóa như nhau, tình trạng thoái hóa thường xảy ra ở những vị trí đốt sống chịu lực như cột sống cổ và đặc biệt là cột sống thắt lưng.

Thoái hoá cột sống thắt lưng thương gây đau âm ỉ vùng lưng dưới, tăng khi vận động đặc biệt các động tác như cúi người, bưng đồ nặng hoặc khi đứng hoặc ngồi lâu. Khi tình trạng thoái hóa nặng hơn làm thoái hóa khớp liên mấu, sẽ gây triệu chứng đau lưng dưới gần mông, đùi, bắp chân, thậm chí là lan xuống bàn chân và người bệnh có cảm giác tê bì, châm chích.

Tình trạng này khiến quá trình vận động, di chuyển của người bệnh gặp nhiều khó khăn. Yếu tố nguy cơ nổi bật làm xuất hiện và gia tăng thoái hóa cột sống thắt lưng bao gồm tuổi cao, yếu tố sinh hoạt (công việc đứng ngồi lâu, bưng vác đồ nặng) và thừa cân – béo phì.

2. Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Một nguyên nhân thường gặp gây đau vùng lưng dưới là bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Đây là bệnh lý gây ra do tình trạng lớp nhân nhầy ở đĩa đệm tràn ra bên ngoài, chèn ép lên các dây thần kinh, gây ra bệnh rễ thần kinh. Thoát vị đĩa đệm lưng xảy ra cả ở người cao tuổi và ở người trẻ tuổi.

Những yếu tố nguy cơ của bệnh bao gồm lão hóa, yếu tố sinh hoạt đặc biệt công việc ngồi lâu, bưng vác đồ nặng và tình trạng thừa cân – béo phì. Người bệnh thường có triệu chứng đau âm ỉ vùng lưng dưới, tăng khi vận động đặc biệt các động tác như cúi người, bưng đồ nặng hoặc khi đứng hoặc ngồi lâu.

Bệnh thường sẽ kèm theo các triệu chứng chèn ép rễ thần kinh như đau lan xuống vùng mông, đùi, bắp chân, thậm chí là lan xuống bàn chân, kèm cảm giác tê bì, châm chích. Ngoài ra, tình trạng thoát vị đĩa đệm nặng có thể gây chèn ép tủy sống – một thành phần quan trọng của hệ thần kinh trung ương của con người. Tình trạng chèn ép tủy sống gây ra các triệu chứng nguy hiểm cần phải được phẫu thuật cấp cứu như yếu liệt 2 chân, mất cảm giác 2 chân và rối loạn đi tiểu và đi tiểu. Khi có những dấu hiệu này, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị sớm.

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thường xảy ở vị trí L5 – S1 (55%), sau đó đến L4 – L5 (20%). Bệnh gây chèn ép rễ thần kinh thắt lưng cùng xảy ra ở 90 – 95% các trường hợp và đây là nguyên nhân hàng đầu của bệnh lý đau thần kinh tọa. Dây thần kinh tọa là dây thần kinh dài và lớn nhất của cơ thể, chạy dài từ vùng thắt lưng qua vùng xương chậu tới mông rồi xuống chân. Khi dây thần kinh tọa bị chèn ép, người bệnh sẽ bị đau dọc theo vị trí dây thần kinh tọa.

Cơn đau thường xuất hiện ở một bên cơ thể, ảnh hưởng hoàn toàn hoặc một phần hông, mông, đùi, bắp chân, bàn chân. Tuy nhiên, tình trạng đau thần kinh tọa thường diễn ra đột ngột và biến mất rất nhanh. Điều này khiến nhiều người bệnh chủ quan không đi thăm khám sớm, chỉ phát hiện bệnh khi bệnh chuyển biến nặng.

3. Hẹp ống sống

Hẹp ống sống là tình trạng ống sống bị thu hẹp, chèn ép lên tủy sống và rễ thần kinh. Đây là bệnh phổ biến ở người trên 50 tuổi. . Người bệnh thường có triệu chứng đau vùng lưng dưới, tăng khi vận động đặc biệt khi đi bộ lâu, các động tác như cúi người, bưng đồ nặng. Cơn đau đôi khi âm ỉ và có thể đến và đi rất nhanh. Người bệnh thường có biểu hiện triệu chứng chèn ép rễ thần kinh như tê, đau bỏng rát vùng mông đùi và chân kèm giảm cảm giác, yếu vùng chân.

Triệu chứng thường giảm đau khi ngồi hoặc cúi người về phía trước vì khi cúi người về phía trước sẽ giúp tăng không gian trong ống sống tránh gây chèn ép lên các dây thần kinh. Nguyên nhân hẹp ống sống thường gặp nhất là tình trạng thoái hóa cột sống thắt lưng gây phì đại khớp liên mấu, thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng ra sau, trượt đốt sống ra sau, phì đại dây chằng vàng, vẹo cột sống.

4. Loãng xương và gãy xương do loãng xương

Loãng xương là tình trạng xảy ra do giảm khối lượng và chất lượng của xương, làm giảm mật độ xương và tăng nguy cơ gãy xương dù chỉ với chấn thương nhẹ. Tình trạng loãng xương thường xảy ra ở người lớn tuổi, phụ nữ sau mãn kinh, những người suy dinh dưỡng. Gãy xẹp đốt sống là biến chứng nguy hiểm của loãng xương và nguy cơ càng gia tăng khi tình trạng loãng xương càng nặng.

Bệnh nhân thường đau vùng lưng dưới với vị trí đau thường xảy ra vùng phía trên của cột sống thắt lưng ngang mức L1, T12, xảy ra đột ngột hoặc từ từ sau một chấn thương nhẹ như té ngồi từ trên ghế, võng hoặc thậm chí xảy ra khi không có chấn thương. Gãy xương do loãng xương có thể gây ra tình trạng chèn ép tủy sống làm bệnh nhân bị yếu liệt, mất cảm giảm 2 chân, rối loạn đi tiêu, đi tiểu và cần nhập viện cấp cứu.

5. Đau thắt lưng không đặc hiệu

Vùng lưng dưới được cấu tạo không chỉ bởi các đĩa đệm, đốt ống mà còn có hệ thống gân cơ và dây chằng bao phủ. Đau thắt lưng không đặc hiệu thường do tình trạng căng cơ của các cơ cạnh sống mà không có kèm theo các bệnh lý khác như thoái hóa cột sống thắt lưng, thoát vị đã đệm cột sống thắt lưng, hẹp ống sống, gãy xẹp đốt sống, tình trạng viêm nhiễm hoặc ung thư di căn…

Người thường biểu hiện đau âm ỉ vùng lưng dưới, xảy ra sau khi chấn thương nhẹ vùng lưng dưới hoặc lặp đi lặp lại một động tác gây ảnh hưởng đến vùng lưng dưới. Cơn đau thường gia tăng khi cử động và giảm khi nghỉ ngơi. Khám vùng cột cột sống thắt lưng ghi nhận căng cứng vùng khối cơ cạnh sống kèm những điểm đau tăng khi ấn vào khối cơ.

6. Chấn thương cột sống

Tai nạn trong luyện tập thể dục thể thao, vận động, di chuyển hằng ngày có thể tác động tới vùng lưng dưới, gây đau nhức. Chấn thương cột sống có thể gây biểu hiện nhẹ như đau lưng không đặc hiệu do căng cơ đến những biểu hiện nghiêm trọng như thoát vị đĩa đệm cột sống hoặc gãy đốt sống. Tình trạng này có thể gây ra gây chèn ép lên những dây thần kinh xung quanh, làm khởi phát tình trạng đau lưng, đau thần kinh tọa. Trong trường hợp nguy hiểm có thể gây chèn ép tủy sống cần phải được can thiệp cấp cứu.

Ngoài ra, bong gân cũng có thể gây đau lưng dưới. Chấn thương này thường xảy ra sau một tác động mạnh nhưng không gây trật khớp hay gãy xương. Bong gân dễ dẫn tới căng dây chằng hay rách dây chằng, thường xảy ra do vận động quá sức hay sai tư thế khi sinh hoạt, làm việc, chơi thể thao, vặn mình… Các cử động này có khả năng kích hoạt những cơn co thắt ở cơ lưng, khiến người bệnh bị đau nhức lưng dưới.

Đau lưng do nguyên nhân viêm, nhiễm trùng

7. Viêm cột sống dính khớp

Viêm cột sống dính khớp là một bệnh lý tự miễn, gây viêm mạn tính kéo dài đặc trưng bởi tình trạng đau cột sống thắt lưng, khớp cùng chậu và các khớp ngoại vi. Bệnh lý này thường xảy ra ở nam giới trẻ tuổi (< 45 tuổi), tuy nhiên viêm cột sống dính khớp cũng có thể gặp ở nữ giới. Người bệnh thường có triệu chứng đau vùng mông và vùng lưng dưới kéo dài với đặc điểm đau nhiều về đêm gần sáng, đau tăng khi nghỉ ngơi và giảm khi vận động, thường có triệu chứng cứng lưng vào buổi sáng kéo dài > 30 phút.

Khi bệnh lý tiến triển với dính vùng cột sống và khớp cùng chậu, người bệnh thường sẽ bị hạn chế vận động cột sống như cúi, ngửa, nghiêng và xoay. Ngoài ra, viêm cột sống dính khớp có thể kèm theo sưng đau vùng khớp ngoại vi như khớp cổ tay, bàn tay, khớp gối hoặc viêm các điểm bám gân như viêm gân gót, viêm cân gan chân…

8. Viêm thân sống đĩa đệm cột sống thắt lưng

Đây là tính trạng xảy ra khi vi trùng xâm nhập và các đốt sống hoặc đĩa đệm cột sống thắt lưng, gây ra tình trạng viêm và nhiễm trùng vùng đốt sống và đĩa đệm. Người bệnh thường có biểu hiện đau vùng lưng dưới xảy ra nhiều vào ban đêm, khi nghỉ ngơi kèm dấu hiệu nhiễm trùng như sốt cao lạnh run, mệt mỏi nhiều. Xét nghiệm máu ghi nhận tình trạng bạch cầu tăng cao và tình trạng viêm trong máu gia tăng.

Bệnh lý thường xảy ra ở những người làm thủ thuật ở vùng cột sống, người suy giảm miễn dịch như sử dụng corticoid kéo dài, đái tháo đường, HIV hoặc nhiễm lao. Người bệnh có các triệu chứng gợi ý viêm thân sống đĩa đệm cột sống thắt lưng cần được nhập viện, chụp cộng hưởng từ vùng cột sống thắt lưng có tiêm thuốc cản từ và điều trị kháng sinh đường tĩnh mạch

9. Đau lưng dưới do nguyên nhân ung thư

Ung thư di căn vùng cột sống thắt lưng cũng là một trong những nguyên nhân có thể gây đau vùng lưng dưới. Ở những người lớn tuổi, có tiền sử ung thư, sụt cân không rõ nguyên nhân, không đáp ứng điều trị sau 1 tháng cần phải nghĩ đến nguyên nhân ung thư di căn cột sống thắt lưng gây đau vùng lưng dưới.

Đau lưng dưới trong ung thư thường đau âm it, kéo dài, đau nhiều khi nghỉ ngơi hoặc về đêm, một số người bệnh có thể có các triệu chứng chèn ép rễ thần kinh như đau lưng lan mông, đùi, cẳng chân hoặc bàn chân. Những trường hợp đau lưng nghi do ung thư di căn, cần được chụp phim cộng hưởng từ cột sống thắt lưng để đánh giá và đồng thời tầm soát khối u nguyên phát.

10. Các bệnh không liên quan đến xương khớp

Những bệnh lý ở thận: Các cơn đau lưng dưới có thể một trong các dấu hiệu cho thấy bạn đang gặp các vấn đề về thận. Sỏi thận, sỏi niệu quản là tình trạng có thể gây ra đau vùng lưng dưới và vùng hông quặn từng cơn kèm với các triệu chứng đường tiểu như tiểu lắt nhắt, tiểu đau, tiểu ra máu…Viêm ruột thừa: Nếu bị đau vùng lưng dưới kèm đau bụng dưới dữ dội, xảy ra đột ngột kèm sốt, cảm giác buồn nôn, bạn có khả năng đã bị viêm ruột thừa.

• Viêm tụy: Tụy khi bị tổn thương có thể dẫn tới tình trạng viêm tụy. Viêm tụy thường có biểu hiện đau vùng thượng vị kèm nôn nhiều. Tuy nhiên, viêm tụy cũng có thể gây ra những cơn đau nhức ở vùng lưng dưới, làm cho dễ bị bỏ sót chẩn đoán viêm tụy.
• Bệnh lý phụ khoa: Nữ giới khi đau thắt lưng kèm theo tình trạng kinh nguyệt không đều, chảy máu ở vùng âm đạo cũng có thể đã mắc phải bệnh phụ khoa như viêm âm đạo, viêm cổ tử cung.

Yếu tố nguy cơ của đau lưng dưới

Ngoài những bệnh lý tiềm ẩn, một số yếu tố khác cũng có khả năng làm tăng nguy cơ đau lưng dưới như:

• Những người có các bệnh lý nguyên nhân gây đau lưng dưới
• Người làm các công việc đòi hỏi phải nâng, đẩy, kéo mạnh vật nặng hoặc nhân viên văn phòng phải ngồi lâu, ngồi sai tư thế trong thời gian dài.
• Người có lối sống ít vận động.
• Phụ nữ mang thai.
• Người hút thuốc lá.
• Người thừa cân, béo phì.
• Căng thẳng, lo lắng, rối loạn tâm trạng cũng có khả năng dẫn tới đau lưng.
• Chấn thương.
• Yếu tố di truyền.

Biến chứng

Nếu không được chẩn đoán và điều trị thích hợp, nhiều trường hợp đau lưng dưới có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm. Chèn ép tủy sống là một trong những nguyên nhân nguy hiểm nhất của đau lưng dưới. Người bệnh bị chèn ép tủy sống có thể biểu hiện với triệu chứng yếu liệt chân tay, giảm cảm giác, tiêu tiểu không tự chủ.

Khi có người bệnh có đau lưng dưới kèm những biểu hiện trên, cần đến bệnh viện khám và chẩn đoán, nhằm điều trị sớm. Nếu không triệu trị thích hợp, các triệu chứng trên sẽ ngày càng trở nên nghiêm trọng và có thể dẫn đến tàn phế vĩnh viễn.

Đối với các trường hợp đau lưng dưới cấp tính, nếu không được điều trị đúng cách thường có nguy cơ cao chuyển sang mạn tính. Cơn đau có xu hướng kéo dài liên tục, mức độ đau gia tăng theo thời gian, dẫn đến giảm chất lượng cuộc sống, tăng tỷ lệ tàn tật, tăng chi phí điều trị. Khi phát hiện bệnh trễ, việc điều trị cũng trở nên khó khăn hơn nhiều. Ngoài ra, đau kéo dài có thể dẫn đến teo cơ đùi, cơ cẳng chân, làm hạn chế vận động và thậm chí dẫn đến liệt.